Natasha Dasburg: Budgetcafé, directe hulp bij schulden

Natasha Dasburg, oprichter van Budgetcafe

Natasha Dasburg is 42 jaar, moeder van 2 kinderen en jurist. Haar specialisatie: hulp bij financiële problemen en schuldhulpverlening. Na meegelopen te hebben bij verschillende gemeentelijke schuldhulpverleningsinstanties en de begeleiding van een groot aantal cliënten, is het idee ontstaan dat de begeleiding van mensen met serieuze en problematische schulden effectiever en efficiënter kan. Haar concept: Iedere gemeente een eigen Budgetcafe.

In mijn privéleven ben ik altijd iemand geweest die mensen aantrekt die hulp nodig hebben. Dat vind ik ook fijn om te doen. Ik heb een groot sociaal hart dat ik ook heel graag benut. Tijdens mijn studie ging ik steeds meer nadenken over hoe ik mijn werkende leven zou willen inrichten en toen besefte ik me: ‘ik wil mensen helpen’. Ik heb heel bewust gekozen voor een scriptie over een onderwerp dat iedereen aangaat, namelijk mensen die financiële problemen hebben of dreigen te krijgen. De HBO studie Sociaal Juridische Dienstverlening was voor mij de mogelijkheid om mijn liefde voor het juridische werkveld te combineren met het sociale aspect.

Budgetcafe

Ik wil een plek creëren, zo laagdrempelig mogelijk, waar mensen met schulden en financiële problemen naartoe durven komen en waar ze hulp durven vragen voor hun financiële moeilijkheden: Budgetcafé. Hoe sneller mensen geholpen kunnen worden, hoe vaker een minnelijk of wettelijk schuldsaneringstraject voorkomen kan worden.

Voor wie is jouw aanpak bedoeld?

Mensen die in de schulden komen zijn vaak erg geïsoleerd. Er is steeds meer het idee ontstaan ‘ik ben alleen’.  Ze horen wel, ‘zoveel mensen die in dezelfde situatie zitten’, maar gevoelsmatig denken ze: ‘het is mijn probleem’. Er zit ook veel schuldgevoel in. ‘Hoe heb ik het zover laten komen’. Ik denk dat dat taboe doorbroken moet worden. Schaam je niet! Op het moment dat je mensen aankijkt en vraagt: ‘hoe is het nu, je bent het zat hé’, komt het vaak vanzelf. Dan deel je iets dat eigenlijk heel intiem is. Geldzaken. In Nederland praat je niet over wat je verdient, maar je praat zeker niet over je vuile was. Het moment dat mensen de stap nemen om hulp te vragen hebben ze vaak al een grote angst overwonnen. Bijna in alle gevallen krijg ik na het eerste gesprek een telefoontje of mailtje: ‘na gisteren heb ik eindelijk na zoveel tijd weer eens geslapen’. Die rust, het feit dat ze niet meer alleen zijn en bespreekbaar maken wat in het hoofd zit. Dat maakt zoveel verschil.

Wat is jouw aanpak?

Mijn aanpak richt zich op preventie, voorzorg naar schuldhulpverlening en vangnet voor afwijzingen.  Het voorkomen dat mensen in de schuldsanering terecht komen. Onderdeel van de aanpak is natuurlijk dat de administratie op orde gebracht moet worden om een zo goed mogelijk beeld van de situatie te krijgen. Schuldeisers dienen direct op de hoogte gebracht te worden van het feit dat iemand professionele hulp heeft gezocht. Een plan van aanpak moet worden opgesteld dat gebaseerd is op begeleiding om zelf tot een oplossing te komen of als dat niet mogelijk is, begeleiding naar aanmelding bij gemeente.

Maatwerk

Het voordeel van de gemeente zit in het feit dat cliënt in een andere vorm bij de gemeente aanklopt. De administratie is geordend, schuldeisers zijn op de hoogte en de klant is nog steeds gemotiveerd en beter in staat aan haar verplichtingen te voldoen. Een klant die via Budgetcafé wordt aangemeld voor schuldhulpverlening bij de gemeente is voorzien van een volledig ingevuld aanvraagformulier met alle daarbij behorende bijlagen zodat de schuldhulpverlening direct ingezet kan worden. Aanmelding via Budgetcafé betekent dat er meteen een inschatting gemaakt kan worden welke vorm van maatwerk er nodig is en dat daar naar gehandeld kan worden. Er dient aandacht te worden besteed aan de individuele situatie van de cliënt. Er is altijd een reden waarom er op een bepaald moment hulp wordt gevraagd. Belangrijk is om een goed en helder beeld van de situatie te krijgen en praktisch helpen.  Stel concrete vragen; Hoe doe je dat met je huishouden, hoe zit je administratie in elkaar, hoe is het zo gekomen? Empathie tonen. We bekijken samen waar we het over hebben, wat voor schulden er zijn, hoe is de situatie nu?

Je bent van mening dat er een verandering moet komen in de huidige aanpak van het probleem. Waarom vind je dat?

Tussen de aanvraag en de brief waarin staat of je wel of niet bent toegelaten tot de schuldhulpverlening, gaan meestal een paar weken voorbij. Dus, een schuldenaar heeft eindelijk om hulp gevraagd maar voor zijn gevoel gebeurd er niets, die weet bij god niet wat ie moet doen met al die brieven, met al die deurwaarders. De situatie is niet wezenlijk veranderd. Ik geloof stellig dat dit ten koste gaat van de motivatie. En die motivatie is juist wat je het meest kan inzetten om echt een verandering te bewerkstelligen. Mensen zijn het zat en zoeken hulp. Daar moet je het aanpakken! Het ontbreekt aan een directe actie die ervoor zorgt dat de rust er ook komt. Dat mensen merken: ‘OK, ik heb hulp gezocht en ik voel meteen het verschil’. De ervaring leert dat schuldeisers meewerken op het moment dat vast is komen te staan dat iemand professionele hulp heeft gezocht. Communicatie met alle betrokken partijen is dus een heel belangrijk onderdeel: schuldeisers zijn meer bereid om een regeling te treffen als ze weten dat iemand aan zijn problemen werkt en er ook over communiceert.

Schuldhulpverlening

Wat de schuldhulpverlening doet, dat moet zo blijven, maar er moet meer geïnvesteerd worden in het preventieve gedeelte en in begeleiding gedurende het project zelf. Dat is wat ik aanbied. Bij de schuldhulpverlening zelf hebben ze daar niet zoveel tijd voor, omdat het bordje veel te vol is. Op het moment dat iemand om hulp vraagt, is er al een hele tijd overheen gegaan. Dat betekent dat iemand eigenlijk is vastgeroest in een bepaalde manier van leven. Mensen hebben het nooit geleerd of de puinhoop is zo groot dat ze door de bomen het bos niet meer zien. Vier keer naar zo’n verplichte budgetcursus, dat is niet voldoende. Als jij dertig jaar op een bepaalde manier met je geld bent omgegaan, dan is het echt niet zo dat je na vier weken zegt. ‘Mooi. Nu ga ik het zelf doen.’ Het is veel fijner als je kan zeggen, ik vind het toch best wel lastig. Kan jij me nog een beetje helpen?

Schulden maken schulden

Schulden maken schulden. Het is een vicieuze cirkel. Mensen gaan schuiven. Het ene gat met het andere vullen. De oorsprong van het gat daar komen ze helemaal niet aan toe en de overheid draagt er eigenlijk aan bij om het erger te maken. Er wordt natuurlijk heel veel over gesproken… ze zijn al jaren bezig, hoe kunnen we het beter doen? De gemeenten krijgen een zak met geld en de landelijke overheid zegt ‘doe het met minder maar jullie moeten meer gaan presteren’. Dus er wordt niet gekeken naar wat er gebeurt als je iemand niet de hulp biedt die nodig is.

Nu is het zo dat iemand die zich aanmeldt eerst wordt verplicht de administratie te ordenen (sorteercursus). Daaropvolgend zal er een intakegesprek plaatsvinden. Dit gebeurt in een tijdsbestek van een paar weken. De situatie wordt geïnventariseerd en er wordt bekeken of er sprake is van crisissituatie. Afwijzingen worden niet geregistreerd. In de meeste gemeenten mogen bijvoorbeeld huiseigenaren pas terugkomen als het huis verkocht is.  En ze komen terug! Met een schuld die inmiddels vele malen groter is. Een huis verkopen doe je niet binnen een week. Als het wel binnen een week gebeurd, of als het huis geveild moet worden, hangt daar een flinke restschuld aan. Zeker de afgelopen jaren. Is het niet beter om een manier te bedenken waarmee voorkomen kan worden dat je mensen weg moet sturen? Als je vroeger in het proces ingrijpt, kan het onder de streep geld opleveren. Zo is het concept Budgetcafé ontstaan. De druk bij de schuldverlening is groot. Budgetcafé zal die druk bij de schuldhulpverlening verlichten.

Wat is Budgetcafe?

Budgetcafe is de plek waar mensen terecht kunnen die financiële problemen hebben of door de bomen het bos niet meer zien. Maar ook de plek waar je terecht kunt als je behoefte hebt aan hulp of iemand die met je meedenkt. Echt een fysieke locatie waar je kan binnenlopen met je vragen en problemen. Waar we mensen helpen, óók met de aanmelding voor schuldhulpverlening, maar wel zo dat de hulp direct concreet wordt en dat er in het hele traject een constante factor is: Budgetcafe.

Budgetcafe moet de plek zijn waar mensen binnenstappen en waar ze worden begeleid met de hulp die bij hen past. De een hoeft helemaal niet naar de schuldhulpverlening, die heeft gewoon iemand nodig die met ze meekijkt, een coach. Bij een ander is de situatie schrijnender en biedt je begeleiding voor, tijdens en na het schuldhulpverleningstraject.  Mensen kunnen bij Budgetcafe binnenlopen voor vragen, voor brieven die nog steeds binnenkomen, voor lastige deurwaarders, noem het maar op. Alleen al het feit dat je ergens naar toe kan met je tasje met enveloppen. Dat er anderen zijn die ook weten hoe het is. Dat maakt het minder zwaarbeladen. Budgetcafe is laagdrempelig, ontspannen en maakt na de eerste kennismaking een individuele afspraak op het spreekuur.  Als mensen eerder om hulp durven te vragen dan is de schuldhulpverlening misschien minder vaak nodig. Dat zou natuurlijk heel mooi zijn.

Bewustwording

De groep die aanklopt bij de gemeente die heeft echt de bodem bereikt, die zijn goed te motiveren … maar je hebt een hele fase daarvoor. Hoe bereik je die mensen? Hoe herken je risicogroepen? Je zal het niet op hun voorhoofd kunnen lezen. Ik denk dat Budgetcafe daar verandering in kan brengen.

Je wilt mensen bewust maken; je kan wel alles op een rijtje hebben maar mocht het gebeuren dat je er niet uitkomt – vandaag gaat het goed maar morgen ga je scheiden – blijf dan niet te lang zitten. Denk niet dat het vanzelf over gaat. Zoek hulp! Werkgevers moeten zich ook bewust worden … je hebt een werknemer, er zijn signalen dat die in de problemen dreigt te komen. Praat erover!

Voor en door

Het idee is dat de Budgetcafe’s bemand worden door mensen die door mij opgeleid worden. Ik heb mijn eigen werkwijze en ik denk dat ik heel goed in staat ben die werkwijze over te dragen op anderen. Het mooiste zou zijn als ik dan mensen kan gebruiken op die manier weer aan het werk gaan.  Onder mensen in de bijstand is een hele grote groep met schuldenproblematiek. Die uitkering is echt heel weinig. Je moet bijna kunnen goochelen. Er hoeft niet veel te gebeuren of het gaat mis. Ik heb zeer recent een vrouw in de bijstand geholpen die zei, ‘jouw werk lijkt mij ook heel leuk maar dan moet ik een opleiding volgen’. UWV biedt scholingsmogelijkheden maar de gemeente ook, het Budgetcafe kan die opleiding regelen.

Ik ben echt een voorstander van ‘voor-en-door’, dat mensen die in die positie zaten, anderen helpen. Als jij en ik een onderwerp hebben waar we ons beiden in herkennen, dan wordt het al snel een mooi gesprek. Dan denk je morgen, ‘goh, we hadden toch veel raakvlakken. Dat was fijn.’  Ik denk dat voor mensen met schulden niet anders is. Laat ze mekaar vertellen ‘dat had ik ook, maar ik heb het nu geleerd en ik heb er nu plezier in.’ Zo motiveer je mensen ook om vast te houden aan een bepaalde lifestyle. En ik denk dat je dan heel veel goed opgeleide professionals krijgt. Die heb je nodig als je in iedere gemeente een Budgetcafe wil openen!

Wat is de meerwaarde als gemeenten kiezen voor Budgetcafe?

Sneller en doelgerichte hulp voor mensen met schulden en minder instroom in de schuldhulpverlening, omdat dat niet voor iedereen nodig zal zijn. Het gaat echt om‘social impact’, de samenleving moet hierin investeren omdat het ons als samenleving ook geld gaat opleveren. Het is een heel actueel probleem en het houdt de gemeenten bezig. Budgetcafe is voor alle betrokkenen goed. Door de inzet van Budgetcafe kan voorkomen worden dat de situatie verergerd. In plaats van te zeggen dat iemand geen nieuwe schulden meer mag maken, kan via Budgetcafe meteen bekeken wordt of er een aanmelding moet plaatsvinden voor budgetbeheer. Hierdoor bereik je meteen het punt dat de schulden over de vaste lasten niet verder oplopen. De berichtgeving in de richting van de schuldeisers kan dan aangevuld worden met de mededeling dat er hulp is gezocht. Dit kan gebruikt worden om de schuldeisers te overtuigen dat de schuldenaar gemotiveerd aan een oplossing meewerkt. Uiteindelijk zal het bord van de schuldhulpverlening minder vol zijn zodat er meer tijd is voor de uitvoering van het minnelijke- en het wettelijke traject.

En: bij Budgetcafe kunnen mensen komen werken die zelf weten wat het is om schulden te hebben. Ze krijgen een opleiding, komen uit de uitkering en kunnen andere mensen met financiële problemen helpen: mooier kan het toch niet?

Babette Anhalt