Budgetcafé: Schuldeisers

Natasha Dasburg, is 42 jaar, moeder van 2 kinderen en jurist. Haar specialisatie: hulp bij financiële problemen en schuldhulpverlening. Na meegelopen te hebben bij verschillende gemeentelijke schuldhulpverleningsinstanties en de begeleiding van een groot aantal cliënten, is het idee ontstaan dat de begeleiding van mensen met serieuze en problematische schulden effectiever en efficiënter kan. Haar concept: Iedere gemeente een eigen Budgetcafe.

Uit de praktijk van Natascha Dasburg: over problematische schulden en schuldeisers.

Beeldvorming

“De beeldvorming rondom mensen met schulden is vaak negatief. Eigen schuld dikke bult. Dat idee. Het is net als met werkloos worden, dat mensen toch het idee hebben dat er wel iets mis met jou is als je geen werk kan vinden … maar het kan echt iedereen overkomen. Dat is met schulden net zo. Er kan sprake zijn van inkomensachteruitgang door werkloosheid, door ziekte, je inkomen wordt in een keer veel minder maar je vaste lasten niet.  Psychosociale problemen spelen een rol, verslaving, alcohol, drugs, gokken maar ook echtscheidingen. Er zijn natuurlijk ook de klassieke voorbeelden van mensen die meer uitgeven dan ze hebben, maar dat zijn ze lang niet allemaal.”

Problematische schulden

“Er is sprake van problematisch schulden wanneer je, het inkomen, de uitgaven en de schulden overziend, redelijkerwijs niet kan verwachten dat iemand er zelf uitkomt. Iemand kan tijdelijk een probleem hebben, een grote onvoorziene rekening, een belastingaanslag waar niet op gerekend was, maar met een goed inkomen kan je verwachten dat zo’n probleem binnen een afzienbare termijn, een jaar, anderhalf jaar, wordt opgelost, zonder hulp van buitenaf. Daar komt dat woordje ‘redelijkerwijs’ om de hoek kijken. Het gaat om de verwachting dat de kans dat iemand er zelf uitkomt nihil is. Dan noemen we schulden problematisch.”

Wat te doen als schulden problematisch zijn?

Er zijn 2 mogelijkheden als je schulden problematisch zijn: het minnelijke traject of het wettelijke traject, via de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP), dat is een persoonlijk faillissement.

Het minnelijke traject

Het minnelijke traject moet als eerste worden doorlopen. Het is een traject waarbij wordt gekeken of er vanuit de gemeente een krediet kan worden verkregen, waarmee over 3 jaar tijd een potje wordt gereserveerd. Dat potje bestaat uit het gedeelte van jouw inkomen boven je beslagvrije deel. Dat bedrag, dat taartje wordt verdeeld onder alle verschillende schuldeisers … mits alle schuldeisers daar mee akkoord gaan. Dat wil zeggen dat niet iedereen krijgt wat er verschuldigd is.

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen

Het alternatief is dat mensen in de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) terechtkomen. Dat is het wettelijke traject waarbij de rechter zegt: “jullie moeten akkoord gaan”. Je zou dus denken dat schuldeisers meestal akkoord gaan met zo’n minnelijk voorstel maar dat is in de praktijk niet altijd zo. Omdat schuldeisers denken dat ze er meer uit kunnen halen, uit rancune, irritatie. Als iemand je een bedrag van € 2000,- verschuldigd is en je moet uiteindelijk ‘ja’ zeggen tegen een bedrag van €200, – … dat zal knellen.

Schuldeisers

Ook bij die schuldeiser is er vaak een heel traject aan vooraf gegaan. Daarom is het ook goed dat er iemand tussen springt als jij om hulp vraagt. Mensen durven vaak zelf geen contact meer op te nemen. Als jij drie regelingen hebt getroffen die je alle drie niet hebt kunnen nakomen … Daarnaast – dat is iets wat ik echt heel vaak heb gemerkt –  behandelen schuldeisers mensen echt lelijk. Schuldenaren worden geconfronteerd met het feit dat mensen blijkbaar vinden: je hebt schulden, je hoeft niet met respect behandeld te worden. Dat tast mensen aan in hun menselijkheid.

Of de werkgever krijgt allerlei acties vanuit schuldeisers op zijn bureau… dat kan ook de oorzaak zijn dat mensen uiteindelijk hun baan kwijtraken.

Afspraken maken

Niets doen is nooit goed. Ik spoor mijn cliënten aan om afspraken te maken, maar wel afspraken waar ze zich aan kunnen houden. Ik heb weleens van die gesprekken met schuldeisers, dat zij zeggen, ‘ja maar € 15,- is gezien de hoogte van de vordering veel te laag’. Meestal zeg ik dan, ‘we kunnen 2 dingen doen. We kunnen iets afspreken wat mijn cliënt niet kan nakomen waardoor u geïrriteerd raakt en allerhande verhogende maatregelen gaat nemen of we kunnen iets afspreken, waarbij ik toezeg, dat mocht de situatie veranderen u de eerste bent die iets hoort”. Vaak gaan ze daarmee akkoord voor 3 of 6 maanden, waarbij na die tijd de zaak wordt herzien. Dat vind ik ook redelijk, er ligt tenslotte een vordering. Maar ga de druk niet zo opvoeren, dat mensen uit wanhoop domme dingen gaan doen.

Aanmaningen

Het is zeker niet mijn bedoeling om een discussie met schuldeisers aan te gaan -iedereen moet zijn rekeningen betalen – maar de verhouding moet gewoon goed zijn. Als de verhouding goed is, dan kan je samen denken, ‘we gaan dit oplossen’. De schuldeiser weet: er is een vordering, we willen die betaald krijgen en we hebben nu een afspraak, en de schuldenaar weet: ok, die vordering is er, maar ik word niet meer dagelijks lastiggevallen. Het is net alsof er ergens een computer loopt die elke dag zo’n brief uitdraait. Dat maakt ook dat mensen die enveloppen niet meer openmaken. Als eindelijk de post gesorteerd wordt, blijken 18 van de 19 enveloppen, aanmaningen te zijn. Er zijn heus schuldeisers die het netjes doen. Die sturen een mail met een betaallink en dan schrijven ze ‘u heeft de vordering goed geregeld’. Zo geef je mensen hun waardigheid terug. Over het algemeen vind ik dat de overheid schuldeisers harder zou moet aanpakken. Met name gerechtsdeurwaarders.

Rustperiode?

Een mogelijk positieve verandering is dat ze vanaf 1 januari een rustperiode willen incalculeren. Dat betekent dat als iemand om hulp vraagt de gemeente de schuldeisers een rustperiode kan opleggen waarin er niets mag gebeuren. Maar goed…. Je kan niet 6 maanden nietsdoen. Voor de schuldhulpverleners betekent het dus niet direct dat hun bordje leger wordt. Het is ook niet duidelijk of de schuldeiser in die periode de schuld niet mag verhogen. Deurwaarders leven van die kosten. Daar gaat het mis.

Deurwaarders

Stel je voor, iemand krijgt op de 22^ste zijn uitkering en op de 23^ste trekt een deurwaarderskantoor met een bankbeslag €600 nog wat van zijn rekening. De enige manier om dan je recht te halen is een procedure te starten maar daar gaan maanden overheen. Mensen moeten hun huur betalen en gas en licht … Die hebben de tijd niet om 3 maanden te wachten. We hebben een wet die zegt dat als je beslag legt dat je rekening moet houden met een beslagvrije voet, dat is het bestaansminimum. Als jij een uitkering hebt en er een fanatieke deurwaarder legt bankbeslag, dan kom je onder dat bestaansminimum. Dat mag niet, maar een leek die weet dat niet!

Overheid

Ik vind dat de overheid tegen deurwaarders moet zeggen, ‘luister dit zijn de regels waar jullie je aan moeten houden en gebeurt dat niet, dan dwingen we het af, op straffe van een dwangsom’. Gaan we de zaken even omdraaien. Alleen al het feit dat je kan aantonen dat je een bijstandsuitkering hebt moet voldoende zijn om een gerechtsdeurwaarder te verbieden bankbeslag te leggen. Maar dat is nu niet zo …  Door dat soort praktijken duw je mensen over de rand. Letterlijk. Dat mensen uit wanhoop het leven niet meer zien zitten. Ik zit soms met tranen in mijn ogen naar zo’n verhaal te luisteren, dat ik denk ‘Hoe kan dit? We leven toch in een verzorgingsstaat?”

Dit moet anders!

Alleen de overheid kan daar in een rol in spelen, die moet zeggen: ‘Dit moet anders!’. Ondertussen regent het klachten bij de Ombudsman, maar er gebeurt niks. Ook de consulenten in de schuldhulpverlening hebben nog niet voldoende kennis van de wet- en regelgeving. Je hoeft niet een heel scala aan regelgeving te kennen, maar er zijn wel een aantal zaken die je moet weten. Die kan ik heel makkelijk overbrengen. Als men het eenmaal weet blijft die kennis wel hangen. Daar heb ik met mijn kennis een duidelijke meerwaarde.

Babette Anhalt

oktober 2016