Het recht van de sterkste en altruïsme

Men wilde een onbeperkte economische competitie en was tegen hulp aan de armen. De staat was er niet om zich bezig te houden met de sterke of de zwakke, maar bestond louter om individuele vrijheden en rechten te waarborgen. Deze waren bovendien selectief, mannen prefererend, blanken prefererend, en uiteindelijk de speelbal van een kleine elite, die de werkelijke macht had. Het idee was, dat evolutionair gezien, de sterkste zou overleven en de toekomst zeker zou stellen. Leven was een grote race naar de top. Het einde van de 20e eeuw kenmerkt zich door een ongebreideld kapitalisme waaronder vele arbeiders leiden. Het waren de eigenaren van de industriële complexen en machines die er met de buit vandoor gingen. En vanuit het oogpunt dat het sociaal Darwinisme, waarbij de meest competitieve het meest wordt beloond, een logische consequentie is van het Darwinisme. Herbert Spencer merkte terecht op dat er competitie was in de natuur. Maar Spencer’s overtuiging ging veel verder. Hij ging er vanuit dat de bekwaamste mensen uiteindelijk een super beschaving zouden vormen waar de zwakkere uit geëlimineerd zou worden. Dit soort ideeën zien we later terug in het fascisme. Ook is het een misvatting van de werkelijke aard van de natuur. Ja er is competitie in de natuur te vinden maar ook coöperatie en altruïsme. De leeuw dood dan wellicht zijn prooi, maar deelt het vervolgens met zijn hele troep. De leeuw heeft een significant voordeel bij deze samenwerking. Hierdoor kan hij of zij op grotere prooi jagen, ook als hij of zij niks vangt kan die nog steeds genieten van de buit die als groep volledig ontvangen wordt. Wat misschien een bizar voorbeeld van spontaan altruïsme is is misschien wel de kerstvrede van 1914. In de loopgraven vieren de Fransen en de Duitsers spontaan kerst! Zelfs in de meest verschrikkelijke omstandigheden zijn we geneigd tot vriendschap en vergeving. Het stockholm syndroom, waarbij de gegijzelde empathie ontwikkelt voor de gijzelaar, is een ander voorbeeld hiervan. We hebben elkaar nodig om in onze noden te voorzien. Een klein sociaal leven kan een serieuze impact hebben op je gezondheid. Veel sociale hiërarchieën zijn echter in strijd met onze noden en vervreemden ons van datgene wat ons menselijk maakt. Als we willen dat mensen uitblinken en volwaardige participanten zijn in de maatschappij zullen we moeten voldoen aan de voorwaarden voor een goed leven. Dat is waarin mensen de mogelijkheid hebben tot groei, en zich kunnen ontpoppen tot experts in dat waar ze goed in zijn. Ook heeft ieder mens mensen om zich heen nodig, waarmee hij op gelijke voet kan communiceren en verrijken. Wat belangrijk in het leven is (nadat we van de maaltijd genoten hebben) is toch zeker het goede gesprek dat de avond inluidt. We zijn sociale wezens, en juist dat sociale element wordt eruit geslagen door klassenverschillen, verschillen in status, gender, huidskleur, opleidingsniveau’s, de relatie tussen werknemer en werkgever en een politiek die in de eerste plaats de markt dient en niet het belang van de mensen die de markt in eerste plaats mogelijk maken. Deze processen, die contra onze noden lopen dienen ontmanteld en vervangen te worden. Monotoon werk in een fabriek of op een kantoor vervreemd ons van onze competenties, legt ons leven in handen van de wil van een baas, en speelt de werknemers tegen elkaar uit, zolang dit op kapitalistische basis gebeurt. Met de val van het nazisme is, ook al keert het weer terug, het sociaal darwinisme onderuit gehaald. Toch zie je veel van zijn rendementen nog terug in onze huidige maatschappij met alle schade van dien. Willen we vooruit, en ik neem aan dat we dat willen, zullen we opnieuw moeten kijken naar hoe we onze maatschappij inrichten.